صنعت مس چالش ها و رویش ها

خبرداری؟ به نقل از پول نیوز؛ایران، سرزمینی با ظرفیت­های اقتصادی بویژه معادن غنی خدادای است که این کشور را از نظرداشته ­های ذخایر فلزی زیرزمینی در منطقه و حتی جهان در موقعیت اقتصادی مطلوبی قرارداده است. این معادن، در تأمین مواد اولیه مورد نیاز صنایع مادر، ایجاد ارزش افزوده در زنجیره تولید، اشتغال و توسعه صنایع پایین دست، تولید ناخالص ملی، توسعه صادرات و قدرت رقابت در بازارهای جهانی نقش بسیار مهمی دارند. وجود معادن مس در کشور، فرصت اقتصادی گران­بهایی است که باید توجه ویژه­ای به آن شود.

نگاهی به توانمندی­ها و ظرفیت­های معادن مس کشور، در کنار شناسایی چالش­ها، ضرورتی انکارناپذیر در توسعه اقتصادی این صنعت و بهبود ارزش افزوده در زنجیره تولید این صنعت است؛ وجود معادن غنی، عطف توجه قوانین بالادستی بویژه برنامه هفتم پیشرفت به مقوله صنایع، معادن و تجارت در این عرصه، حسن نظر مدیران ارشد اقتصادی به آینده این صنعت، تغییر راهبردی نگاه فعالان حوزه طلا به موقعیت بازارهای جهانی مس، و کاهش نسبت تاریخی طلا به مس (نسبت تعداد اونس‌های طلا برای خرید یک اونس مس)، برخی از این مولفه­ ها است.

طبق آخرین برآوردها، شرکت ملی صنایع مس ایران، با دراختیارداشتن ذخایری بالغ بر۲۱میلیارد تن، از جایگاهی ممتاز درمیان مجموعه‌های معدنی کشور برخورداراست و همین امر، ضرورت توجه به قدرت اقتصادی این فلز گرانبها در میان سایر فلزات را دوچندان کرده است.

شاید بتوان اولین چالش عمده صنعت مس را مباحث مالی و اعتباری، و ضرورت اقدامات حمایتی مالی و اعتباری عنوان کرد که زمینه­ ساز و پیشران اقدامات توسعه­ای این صنعت است. نکته مهمی که در نشست شورای مدیران شرکت­ ملی مس ایران با وزیر صمت هم بر آن تاکیدشد. در آن نشست، سیدمحمد اتابک، وزیر صمت، آینده سرمایه‌گذاری را از آن مس دانست و گفت: سرمایه‌ها به سوی اهداف توسعه ­ای صنعت و معدن به ویژه فلزات رنگی و در رأس همه، مس هدایت می‌شود و در برنامه‌های راهبردی این عنصر با ارزش‌افزوده بالا مورد توجه جدی تصمیم‌سازان بخش قرارگرفته است. وی افزود: ارزش‌افزوده فلزات رنگی و گرانبها، اقتضای سرمایه‌پذیری و توسعه را نسبت به دیگر صنایع مادر برای بخش صنعت و معدن فراهم ساخته است و از این رو برنامه‌های راهبردی وزارت صنعت و معدن معطوف به گسترش تولید این صنایع است.

بی تردید وجود این نگاه مثبت در سطوح کلان کشور و در رأس مجموعه صمت، فرصت رشد این صنعت را به دنبال خواهد داشت.

در آن نشست، دکتر فیض، مدیرعامل صنایع مس ایران هم به ظرفیت های موجود مس اشاره کرد و ضمن اعلام شناسایی و ثبت پهنه ­های جدید مس، فقدان تامین مالی را از چالش­ های مس و مانعی بر سر راه بهره برداری عنوان، و بر ضرورت بهره گیری از ابزارهای نوین مالی و جذب شرکای توانمند برای سرمایه گذاری و اکتشافات جدید تاکید کرد و خواستار تشکیل شرکت طرحها، عرضه اوراق ارزی و ریالی، و راه‌اندازی صندوق‌های کالایی شد.

نکته دیگر در حوزه صنعت مس، بومی سازی کامل سخت افزاری و نرم افزاری در همه مراحل چرخه تولید از شناسایی رگه­ های جدید و اکتشاف تا استخراج است. ششم اردیبهشت امسال، معاون اکتشافات و توسعه معدنی شرکت ملی صنایع مس ایران، از ثبت رکورد عمیق‌ترین گمانه تاریخ اکتشافات کشور به عمق ۵/۲۱۰۰ متر با قطر NQ توسط شرکت مهندسی اکتشافی پویا مس ایرانیان؛ شرکت صددرصد ایرانی، در معدن مس سرچشمه، خبر داد که نویدبخش روزهای بهتری در این حوزه است.

از منظر صادرات و واردات نیز طبق آمارهای اعلام شده، در ماه فروردین امسال، ۵ میلیون و ۲۳۷ هزار و ۳۲۰ تن انواع محصولات بخش معدن و صنایع معدنی به ارزش ۸۴۴ میلیون دلار بوده است. این رقم در مدت مشابه سال گذشته، ۴ میلیون و ۴۱۳ هزار و ۱۱۵ تن به ارزش ۶۸۸ میلیون دلار بود. مقایسه آمار مذکور، حاکی از افزایش حدود ۱۹ درصدی «تناژ» صادرات دارد. میزان واردات بخش معدن و صنایع معدنی طی ماه فروردین ۱۴۰۴نیز ۱۷۷ هزار و ۶۹ تن به ارزش ۷۶۳ میلیون دلار بود که میزان واردات این محصولات در مدت مشابه سال قبل نیز ۱۸۸هزار و ۶۷۷ تن به ارزش ۲۵۷ میلیون دلار بوده است. این امر، نشان­ دهنده کاهش حدود ۶ درصدی «تناژ» و افزایش حدود ۱۹۷ درصدی «ارزش» واردات است. مقایسه این حجم از صادرات و واردات انواع محصولات بخش صنعت و معدن، از وجود ظرفیت مناسب تولید و نیز بازارهای جهانی خبر می دهد.

از سوی دیگر، تغییر نگاه شرکت­های فعال در حوزه طلا، تمایل عملی بیشتر برای ورود به بازار مس را نشان داده اند. روان کینگ، مدیرعامل بخش فلزات و معادن بانک سیتی، در اجلاس معدنی AFR در شهر پرت از کاهش تاریخی نسبت خرید طلا به مس خبرداد که در بیست­سال گذشته در پایین­ترین سطح خود قرارداشته است. شرکت معدنی بَریک (Barrick) با صراحت برای حضور در بازار مس خبرداده، شرکت نیومونت (Newmont) در اواخر سال ۲۰۲۳، شرکت معدنی نیوکرست (Newcrest) واقع در استرالیا را خریداری کرد؛ اقدامی که موجب افزایش قابل‌توجه ظرفیت تولید مس این شرکت شد. در تحولی دیگر، شرکت معدنی اولوشن (Evolution) در ابتدای سال ۲۰۲۴ معدن مس نورثپارکس (Northparkes) واقع در ایالت نیوساوت ولز را خریداری کرد. این اقدام پس از تملک پیشین این شرکت بر معدن مس ارنست هنری (Ernest Henry) متعلق به گلنکور در ایالت کوئینزلند صورت گرفت. این اقدامات، نشان توجه بیشتر به فرصت­های پنهان در بازارهای مس دنیا است.

در این میان، بحرانهای زیست محیطی، بویژه تنش­ های شدید آبی ناشی از کم ­شدن بارش ها و نزولات جوی، و نیاز جدی بخش تولید و توسعه این صنعت به آب، تهدید جدی برای این صنعت است. قرارگرفتن در دهه سوم کم بارشی و تنش ­های شدید آبی در برخی استانها، اصلاح الگوی درست مصرف آب در کشور، ضرورت مدیریت مصرف منابع آب در این صنعت را با هدف پایدارسازی چرخه تولید مضاعف کرده و اجرای طرح های جامع آب در صنایع مس را در اولویت جدی قرارداده است.

با این همه، نمی توان از کارگران پرتلاش معادن و نیروی انسانی این مجموعه عظیم اقتصادی یادنکرد که بار اصلی رشد این صنعت، بر دوش آنهاست. بر همین اساس، ضرورت توجه ویژه به معیشت، ایمنی، سلامت و بازنشستگی کارگران معادن باید از مهمترین اولویت مدیران صنعت مس باشد. و البته فراموش نکنیم که برای توسعه صنعت مس، بهره گیری از ظرفیتهای علمی نوین نخبگی و دانشگاهی در پیوند با صنعت، و به کارگیری شیوه­ ها و ابزارهای نوین علمی و هوش مصنوعی در فرایند تولید و توسعه نیز از گام ­های مهمی است که سبب ایجاد تحول در آینده این حوزه مهم اقتصادی خواهد شد.
بیشتر بخوانید:

تردیدی نیست که جذابیت­های مالی و اقتصادی، درکنار ظرفیتها و توانمندی­های موجود صنعت مس، نگاه ­های بازارهای اقتصادی داخلی، منطق ه­ای و جهانی را به خود معطوف کرده و امکان سرمایه گذاری­ های بسیاری را در این حوزه فراهم ساخته و فرصت های رشد بی­ بدیلی برای این مادرصنعت ایجاد خواهدکرد. در این میان، شناسایی چالش­ ها و اراده و اقدام جدی رفع موانع توسع ه­ای هم البته ضرورتی انکارناپذیر است.