با علائم کم خونی در خانم ها و آقایان بیشتر آشنا شوید!

خبرداری؟

کم خونی مشکلی است که در آن بدن گلبول‌های قرمز سالم یا هموگلوبین کافی برای انتقال اکسیژن به بافت‌ها ندارد. هموگلوبین پروتئینی است که در گلبول‌های قرمز وجود دارد و وظیفه انتقال اکسیژن از ریه‌ها به سایر اندام‌های بدن را برعهده دارد. ابتلا به کم خونی می‌تواند باعث خستگی، ضعف و تنگی نفس شود.

انواع مختلفی از کم خونی وجود دارد که هرکدام دلایل خاص خود را دارند. کم خونی می‌تواند کوتاه‌مدت یا بلندمدت باشد و از نظر شدت از خفیف تا شدید متغیر است. علائم کم خونی نیز ممکن است نشانه‌ای از یک بیماری جدی باشند. درمان کم خونی می‌تواند شامل مصرف مکمل‌ها یا انجام اقداماتی پزشکی باشد. مصرف یک رژیم غذایی سالم نیز ممکن است از برخی انواع کم خونی جلوگیری کند.

آشنایی با انواع کم خونی

• کم‌خونی آپلاستیک
• کم خونی فقر آهن
• کم خونی داسی شکل
• تالاسمی
• کم خونی ناشی از کمبود ویتامین

بررسی شایع ترین علائم کم خونی

علائم کم خونی به علت و شدت بیماری بستگی دارد. کم خونی می‌تواند به قدری خفیف باشد که ابتدا هیچ علامتی ایجاد نکند. اما علائم کم خونی معمولاً با پیشرفت بیماری بروز می‌کنند و شدت می‌یابند.

در صورتی که یک بیماری دیگر باعث بروز کم خونی شود، ممکن است علائم کم خونی را بپوشاند. در این حالت، یک آزمایش برای شناسایی بیماری دیگر ممکن است به کم خونی نیز اشاره کند. برخی انواع خاص از کم خونی نیز علائمی دارند که علت آن‌ها را نشان می‌دهند.

علائم کم خونی شامل موارد زیر می‌باشد:

• خستگی
• ضعف
• تنگی نفس
• پوست رنگ‌پریده یا مایل به زرد (بیشتر در پوست‌های روشن مشهود است)
• ضربان قلب نامنظم
• سرگیجه یا سبکی سر
• درد قفسه سینه
• دست و پاهای سرد
• سردرد

مراجعه به پزشک با مشاهده برخی علائم کم خونی

در صورت خستگی یا تنگی نفس که دلیل مشخصی برای آن نمی‌دانید، بهتر است با پزشک خود ملاقات کنید.

سطوح پایین هموگلوبین، پروتئینی که اکسیژن را حمل می‌کند، نشانه اصلی کم خونی است. برخی افراد در هنگام اهدای خون متوجه می‌شوند که هموگلوبین پایینی دارند. اگر به شما گفته شد که به دلیل هموگلوبین پایین نمی‌توانید خون اهدا کنید، بهتر است به پزشک مراجعه کنید.

علت بیماری کم خونی چیست؟

کم خونی زمانی رخ می‌دهد که خون به اندازه کافی هموگلوبین یا گلبول قرمز نداشته باشد.

علائم کم خونی می‌تواند در سه حالت رخ دهد:

1. بدن به اندازه کافی هموگلوبین یا گلبول قرمز نمی‌سازد.
2. خونریزی باعث از بین رفتن گلبول‌های قرمز و هموگلوبین سریع‌تر از جایگزینی آن‌ها می‌شود.
3. بدن گلبول‌های قرمز و هموگلوبین موجود را از بین می‌برد.

عملکرد گلبول‌های قرمز

بدن سه نوع سلول خونی تولید می‌کند. گلبول‌های سفید برای مبارزه با عفونت، پلاکت‌ها برای کمک به لخته شدن خون و گلبول‌های قرمز برای حمل اکسیژن در سراسر بدن هستند.

گلبول‌های قرمز دارای پروتئینی غنی از آهن به نام هموگلوبین هستند که به خون رنگ قرمز می‌دهد. هموگلوبین به گلبول‌های قرمز اجازه می‌دهد که اکسیژن را از ریه‌ها به سراسر بدن و دی‌اکسید کربن را از سایر بخش‌های بدن به ریه‌ها انتقال دهند تا دفع شود. مغز استخوان، ماده اسفنجی داخل برخی از استخوان‌های بزرگ، وظیفه تولید گلبول‌های قرمز و هموگلوبین را دارد. برای تولید آن‌ها، بدن به آهن، ویتامین B-12، فولات و دیگر مواد مغذی نیاز دارد.

علل کم خونی

انواع مختلف کم خونی دلایل گوناگونی دارند که شامل موارد زیر است:

• کم خونی فقر آهن: کمبود آهن در بدن منجر به این نوع شایع از کم خونی می‌شود. برای ساخت هموگلوبین، مغز استخوان به آهن نیاز دارد. بدون آهن کافی، بدن نمی‌تواند هموگلوبین لازم برای تولید گلبول‌های قرمز را بسازد.
  افراد باردار در صورتی که مکمل آهن مصرف نکنند، ممکن است به این نوع کم خونی مبتلا شوند. خونریزی نیز می‌تواند منجر به فقر آهن شود، مانند خونریزی شدید قاعدگی، زخم، سرطان یا استفاده منظم از برخی مسکن‌ها، به‌ویژه آسپرین.
• کم خونی ناشی از کمبود ویتامین: علاوه بر آهن، بدن برای تولید گلبول‌های قرمز سالم به ویتامین‌های B-12 و فولات نیز نیاز دارد. یک رژیم غذایی که حاوی این مواد و سایر مواد مغذی کلیدی نباشد، ممکن است منجر به کمبود گلبول‌های قرمز در بدن شود.

آشنایی با انواع بیماری کم خونی

همچنین برخی افراد نمی‌توانند ویتامین B-12 را جذب کنند. این موضوع می‌تواند منجر به نوعی کم‌خونی به نام کم‌خونی ناشی از کمبود ویتامین شود که به آن کم‌خونی خطرناک نیز می‌گویند.

کم‌خونی التهابی

بیماری‌هایی که باعث التهاب مداوم می‌شوند می‌توانند مانع از تولید کافی گلبول‌های قرمز در بدن شوند. برای مثال، سرطان، HIV/AIDS، آرتریت روماتوئید، بیماری‌های کلیوی، و بیماری کرون از این دسته هستند.

کم‌خونی آپلاستیک

این نوع کم‌خونی نادر و تهدید کننده زندگی، زمانی اتفاق می‌افتد که بدن قادر به تولید کافی سلول‌های خونی جدید نیست. عفونت‌ها، برخی داروها، بیماری‌های خودایمنی و تماس با مواد شیمیایی سمی از جمله عوامل بروز کم‌خونی آپلاستیک هستند.

کم‌خونی‌های مرتبط با بیماری‌های مغز استخوان

بیماری‌هایی نظیر لوسمی و میلوفیبروز می‌توانند بر نحوه خون‌سازی مغز استخوان تأثیر بگذارند و علائم کم خونی را ایجاد کنند. اثرات این نوع بیماری‌ها از خفیف تا تهدید کننده زندگی متغیر است.

کم‌خونی‌های همولیتیک

این دسته از کم‌خونی‌ها به دلیل تخریب گلبول‌های قرمز خون با سرعتی بیشتر از توان مغز استخوان برای جایگزینی آن‌ها رخ می‌دهد. برخی بیماری‌های خونی این سرعت تخریب را افزایش می‌دهند. انواعی از کم‌خونی همولیتیک نیز وجود دارند که به‌صورت ارثی منتقل می‌شوند.

کم‌خونی داسی شکل

این بیماری که گاهی بسیار جدی و ارثی است، نوعی کم‌خونی همولیتیک محسوب می‌شود. در این حالت، هموگلوبین غیرمعمول باعث تغییر شکل گلبول‌های قرمز به حالت هلالی یا داسی می‌شود. این سلول‌های غیرعادی زودتر از موعد می‌میرند و کمبود دائمی گلبول‌های قرمز خون را ایجاد می‌کنند.

افزایش خطر بروز علائم کم خونی در شرایط زیر

این عوامل می‌توانند خطر بروز علائم کم خونی را افزایش دهند:

1. رژیم غذایی فاقد ویتامین و مواد معدنی کافی: نداشتن مقدار کافی از آهن، ویتامین B12 و فولات در رژیم غذایی خطر ابتلا به کم‌خونی را افزایش می‌دهد.
2. مشکلات روده کوچک: شرایطی که نحوه جذب مواد مغذی توسط روده کوچک را مختل می‌کنند، خطر بروز کم‌خونی را بالا می‌برند؛ برای مثال، بیماری کرون و سلیاک.
3. دوره‌های قاعدگی: قاعدگی‌های سنگین می‌تواند به افزایش خطر کم‌خونی منجر شود، زیرا با قاعدگی، گلبول‌های قرمز خون نیز از دست می‌روند.
4. بارداری: زنان بارداری که مولتی‌ویتامین‌های حاوی اسید فولیک و آهن مصرف نمی‌کنند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به کم‌خونی هستند.
5. شرایط مزمن: ابتلا به بیماری‌های مزمن مانند سرطان، نارسایی کلیه، یا دیابت، خطر ابتلا به کم‌خونی را افزایش می‌دهد؛ این شرایط می‌توانند باعث کاهش گلبول‌های قرمز خون شوند.
6. از دست دادن خون به‌صورت آهسته و مزمن: از دست دادن خون از زخم‌ها یا سایر منابع داخلی می‌تواند باعث مصرف ذخایر آهن بدن و ایجاد کم‌خونی فقر آهن شود.
7. سابقه خانوادگی: داشتن سابقه خانوادگی از کم‌خونی‌های ارثی، مانند کم‌خونی داسی شکل، خطر ابتلا به این نوع کم‌خونی‌ها را افزایش می‌دهد.
8. سایر عوامل: سابقه برخی عفونت‌ها، بیماری‌های خونی و شرایط خودایمنی می‌تواند خطر کم‌خونی را افزایش دهد. مصرف زیاد الکل، قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی سمی، و برخی داروها نیز می‌توانند بر تولید گلبول‌های قرمز تأثیر بگذارند.
9. سن: افراد بالای 65 سال در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به کم‌خونی هستند.

عوارض ابتلا به بیماری کم خونی

در صورت عدم درمان، کم‌خونی می‌تواند منجر به مشکلات جدی سلامتی شود، از جمله:

• خستگی شدید: کم‌خونی شدید می‌تواند انجام کارهای روزانه را دشوار یا حتی غیرممکن کند.
• عوارض بارداری: زنان بارداری که به کم‌خونی ناشی از کمبود فولات مبتلا هستند، ممکن است در معرض خطر زایمان زودرس قرار گیرند.
• مشکلات قلبی: کم‌خونی می‌تواند باعث ضربان قلب سریع یا نامنظم شود که به آن آریتمی می‌گویند. برای جبران کمبود اکسیژن، قلب باید خون بیشتری پمپاژ کند که می‌تواند به بزرگ شدن قلب یا نارسایی قلبی منجر شود.
• مرگ: برخی از انواع کم‌خونی‌های ارثی، مانند کم‌خونی داسی شکل، می‌توانند منجر به عوارض تهدیدکننده زندگی شوند. از دست دادن شدید خون نیز ممکن است باعث کم‌خونی شدید و مرگ‌آور شود.

راه های پیشگیری ار بیماری کم خونی

بسیاری از انواع کم‌خونی قابل پیشگیری نیستند، اما مصرف یک رژیم غذایی سالم ممکن است از بروز کم‌خونی فقر آهن و کم‌خونی ناشی از کمبود ویتامین جلوگیری کند. این رژیم غذایی شامل مواد زیر است:

• آهن: منابع غنی از آهن شامل گوشت گاو و سایر انواع گوشت، لوبیا، عدس، غلات غنی‌شده با آهن، سبزیجات برگ سبز تیره و میوه‌های خشک هستند.
• فولات: این ماده مغذی و اسید فولیک مصنوعی آن را می‌توان در میوه‌ها، سبزیجات برگ سبز تیره، نخود سبز، لوبیا قرمز، بادام زمینی و محصولات غلات غنی‌شده مثل نان، غلات، ماکارونی و برنج یافت.
• ویتامین B-12: غذاهای غنی از ویتامین B-12 شامل گوشت، محصولات لبنی، غلات غنی‌شده و محصولات سویا می‌باشند.
• ویتامین C: مواد غذایی غنی از ویتامین C شامل مرکبات، فلفل، کلم بروکلی، گوجه‌فرنگی، خربزه و توت‌فرنگی هستند که همچنین به جذب آهن در بدن کمک می‌کنند. اگر در مورد دریافت کافی ویتامین‌ها و مواد معدنی از طریق رژیم غذایی نگران هستید، از پزشک خود درباره مصرف مکمل‌های مولتی‌ویتامین سؤال کنید.