محسن اسماعیلی هشدار داد

خبرداری؟ جناب آقای دکتر محمدرضا ظفرقندی وزیر محترم بهداشت، درمان و آموزش پزشکی

با سلام و احترام

در جدیدترین گزارش نظام رتبه‌بندی جهانی شانگهای (۲۰۲۵)، تعداد دانشگاه‌های ایرانی مندرج در جمع ۱۰۰۰ دانشگاه برتر جهان نسبت به ۵ سال قبل کاهش نگران‌کننده‌ای دارد. این روند نزولی سریع و مستمر در شاخص‌های رتبه و کیفیت دانشگاه‌های کشور در این بازه زمانی کوتاه، زنگ خطری جدی برای نظام حکمرانی آموزش عالی کشور محسوب می‌شود. این پسرفت به ویژه در مقایسه با رشد محسوسی برخی کشور‌های همسایه از قبیل عربستان، گویای پیشرفت‌های اساسی آنها و غفلت ماست و در آینده پیامد‌های راهبردی ناگواری را پدیدار خواهد ساخت. از این رو لازم است به سرعت این حرکت نزولی موتور توسعه کشور، علت شناسی شده و برای درمان آن قدم‌های اساسی برداشته شود.

بر همین اساس، معاونت راهبردی و امور مجلس رئیس جمهور با مداقه در یافته‌های گزارش، مهم‌ترین نکات آن را از منظر راهبردی به شرح موحز امضاه نموده است تا متولیان ذیربط ضمن آگاهی از وضعیت کشور در عرصه راهبردی، تدابیر اساسی را برای رفع مشکل طراحی و عملیاتی نمایند. اهم یافته‌ها و درس‌اموخته‌های حاصل از گزارش جهت استحضار و بهره‌برداری لازم به شرح ذیل ارسال می‌گردد.

 وضعیت موجود

طبق گزارش نظام رتبه‌بندی شانگهای (۲۰۲۵) تعداد دانشگاه‌های ایران حاضر در این فهرست طی ۵ سال گذشته نصف شده و به ۶ مورد رسیده است.

در همین بازه، دانشگاه‌های عربستان با رشد بیش از ۳۰۰ درصد، به ۱۳ عدد افزایش یافته و ترکیه هم جایگاه نسبتاً باثباتی را حفظ کرده است.

رتبه اغلب دانشگاه‌های باقی‌مانده ایران با روند نزولی روبروست؛ تنها ۲ دانشگاه در این مدت رتبه خود را حفظ نموده‌اند.

تحلیل راهبردی

بر اساس برنامه هفتم توسعه، ایران باید تا پایان امسال حداقل ۱۲ دانشگاه با رتبه زیر ۵۰۰ در یکی از نظام‌های بین‌المللی داشته باشد، اما داده‌های گزارش، نیل به این هدف گذاری را غیرممکن نشان می‌دهد.

در یک منظر کوتاه چنین افول رتبه‌ای در بین دانشگاه‌های کشور موجب تشدید پیامد‌های منفی زیر در عرصه حکمرانی علمی و فناوری کشور خواهد شد:

کاهش اعتبار علمی ملی و بین‌المللی ایران

تزلزل در دیپلماسی علمی (به ویژه تولید دانش راه‌بردی و اقتدار علمی)

افزایش شکاف با رقبا و تغییر توان قدرت علمی – فناوری در منطقه به ضرر ایران

تشدید مهاجرت نخبگان و خروج سرمایه انسانی

 پیشنهادات

ارجاع موضوع به کمیسیون علمی و فناوری رئیس جمهور برای تهیه یک گزارش دقیق در مورد علل و ریشه‌های افول جایگاه ایران و ارائه آن به رئیس جمهور محترم

تهیه و ارائه گزارش سالانه وضعیت پیشرفت علم و فناوری کشور در منطقه و جهان به رئیس جمهور محترم و یا هیأت دولت