تحقق راهبرد مهم شتاب علم و فناوری، مستلزم حمایت

گذشت زمان و تجارب گوناگون بشر نشان داده که در گذر زمان منطق جنگ دستخوش تحول چشمگیر شده است. در این میان تجربه جنگ تحمیلی ۱۲ روزه رژیم غاصب علیه جمهوری اسلامی ایران، گویاست که منطق جنگ ( اعم از تهاجم یا دفاع)، از کمیت به کیفیت، از کُندی به شتاب، از سادگی به پیچیدگی و از انسان محوری به فن محوری تغییر پارادایم داده است.

این تغییر شگرف و شتابان در منطق جنگ به تغییر مفاهیم و معادلات هم منجر شده و در شرایط جدید مفهوم ابزار و ادوات، اقدام و عملیات، پیروزی و شکست، امنیت و ناامنی، صف‌مقدم و پشتیبانی دستخوش تحول شده است.

نکته اینجاست که دال مرکزی این تغییر پارادایم عبارت است از حوزه نفوذ فناوری‌های پیشرفته و نوظهور و تحولات عرصه هوش مصنوعی و سایبر که معادلات مواجهه و تقابل‌ها را برهم زده است. مرز مواجهه، ابزار تهاجم، فناوری دفاع، امنیت فردی، نهادی و راهبری میدان و دیپلماسی را تحت تاثیر قرار داده است.

جنگ تحمیلی ۱۲ روزه عرصه تقابل و زورآزمایی فناورانه بود. ایران اسلامی در مقابل رژیم غاصب، تصویری از رویارویی فناوری بومی شده با صنایع دفاعی و عاریتی را به نمایش گذاشت. دست برتر نیروهای مسلح ما جلوه ای از خودباوری ملی و اعتماد به نخبگان بود. به دیگر سخن هم دستاوردها و هم درس‌آموخته های جنگ تحمیلی ۱۲ روزه ناظر به تحولات حوزه فناوری بود، شاید از همین رو رهبری حکیم و فرزانه انقلاب در پیام سوم مرداد ۱۴۰۴ پس از حفظ اتحاد ملی به عنوان وظیفه همگانی بر راهبرد شتاب لازم در پیشرفت علم و فناوری تاکیدکردند،

با الهام از رهنمود رهبر معظم انقلاب هفت ملاحظه به شرح زیر تقدیم می شود.

معظم‌له “شتاب لازم در پیشرفت علم و فناوری” را وظیفه نخبگان علمی دانسته‌اند، این بدان معناست که مهمتر از فرآیندها، ساختار، منابع مادی و هر عنصر دیگر، این نخبگان علمی هستند که کنشگران بی‌بدیل، خلاق و میدانی عرصه پیشرفت دانش و فناوری به شمار می‌روند و تحقق راهبرد مهم شتاب علم و فناوری، مستلزم حمایت، همراهی، تکریم و بهره‌گیری از توان و تعهد و تخصص نخبگان علمی کشور است.

دستاوردهای جنگ تحمیلی ۱۲ روزه بویژه قدرت بازدارندگی مبتنی بر توان داخلی موجب شد که امروز بیش از هر زمان دیگری نسبت به توانمندی علمی و سرآمدی دانشمندان کشور اعتماد عمومی شکل بگیرد و به موازات انسجام ملی بی‌سابقه،خودجوش و ستودنی آحاد ملت، این اعتماد عمومی نیز سرمایه اجتماعی دیگریست که جامعه علمی، سیاستگذاران و تصمیم‌سازان باید به تقویت و پایداری آن اهتمام بورزند.

ضرورت های زمانی اقتضا می‌کند که در مدیریت زمان، امکانات و منابع، و تعریف اولویت‌ها مبتنی بر رفع نیازهای فوری حوزه فناوری‌های سخت و نرم، حوزه علم و فناوری را راهبری کند.

حل مسائل مهم و ملی از چنان عیار و معیار ممتازی برخوردار است که کنشگران نهاد علم و عرصه تحقیق و توسعه، برنامه‌ زندگی علمی و حتی شخصی خود را بر همان مدار تنظیم و به معنای واقعی کلمه با مجاهدت علمی به جامعه خدمت می‌کنند، بدان معناست که نظام ارزیابی و اعتبار بخشی به عملکرد کنشگران حوزه علم و فناوری باید ممتاز و متمایز باشد.

حل مسائل کلان و اولویت دار ملّی مستلزم کلان نگری، ترجیح مصالح ملی بر منافع بخشی نگرانه و پرهیز از غلبه تمایلات بر تکالیف است و این رویکرد موجبات هم‌افزایی فرابخشی و افزایش بهره‌وری را فراهم خواهد آورد.

با وجود تدابیری که از گذشته در آیین‌نامه ارتقای اعضای هیأت علمی اتخاذ و برای پژوهش‌های محرمانه ضوابط خاص و متناسب پیش‌بینی شده است اما متاثر از تحولات هوش مصنوعی، موضوع محرمانگی پژوهش‌های دانشگاهی، مفهوم تازه‌ای یافته است و در صیانت از بروندادهای علمی باید به پیامدها و جلوه های این مفهوم جدید توجه کرد.

همچنان که گاهی گزاره‌های ساده و عادی روزمره کنشگران عادی به تنهایی بار امنیتی ندارد ولی وقتی در یک شبکه معنایی و درون ‌داده‌های متراکم مورد تحلیل قرار می‌گیرد تبدیل به یک کد امنیتی می‌شود، در انتشار داده‌ها و بروندادهای پژوهش باید به نقش ریزداده ها در شکل گیری تصاویر بزرگ و برخورداری از لایه حساس و امنیتی توجه کرد و این امر مستلزم خود مراقبتی و افزایش دانش و تجربه پژوهشگران است.

در شرایطی که پژوهشگران ما برای انتشار بروندادهای علمی خود با تحریم ظالمانه و انسداد علمی از سوی برخی ناشران بین‌المللی مواجه هستند باید سیاست تقویت همه جانبه مجلات داخلی و تداوم سیاست های صائب این حوزه را با قدرت ادامه داد.

اینگونه، دستاوردها و درس آموخته های جنگ تحمیلی ۱۲ روزه باید در عرصه ها و سطوح مختلف حکمرانی جاری و ساری شود و موجبات تقویت اقتدار ملی و علمی کشور را به سرعت و بیش از پیش فراهم آورد.

* دبیر ستاد علم و فناوری شورای عالی انقلاب فرهنگی